Νέα Φιλαδέλφεια: Μια γειτονιά original σε όλα της!

Η Νέα Φιλαδέλφεια είναι ιδιάζουσα περίπτωση. Διαθέτει τη δική της «θρησκεία» (την ΑΕΚ), το δικό της έμβλημα (τον Βυζαντινό Δικέφαλο), μοναδικά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά και μια ιδιαίτερη κουλτούρα, που είναι απόρροια της κληρονομιάς των μικρασιατικών της ριζών. Δεν είναι τυχαίο που οι κάτοικοί της την προσομοιάζουν με γαλατικό χωριό. Αν μη τι άλλο, δεν μοιάζει ούτε με τους γείτονές της, αλλά ούτε και με την υπόλοιπη Αθήνα.

H ιστορία της πόλης είναι συνυφασμένη με τους Μικρασιάτες και την ομάδα τους, την ΑΕΚ. Το 1923 το Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας κατασκευάζει στην καταπράσινη, αγροτική περιοχή του Ποδονίφτη προσφυγικό συνοικισμό στα πρότυπα αγγλικής κωμόπολης, με σπίτια με κεραμοσκεπές και μικρούς κήπους. Ολοκληρώνεται τρία χρόνια αργότερα και το 1927 πρωτοκατοικείται από τους «πυροπαθείς των Αμπελοκήπων», των οποίων οι προσφυγικές παράγκες έχουν καταστραφεί από τη μεγάλη πυρκαγιά του Γηροκομείου την ίδια χρονιά. Στην αρχή δεν υπάρχουν ρεύμα, ύδρευση, σχολεία, δρόμοι, πλατείες και συγκοινωνίες. Οι συνθήκες είναι δύσκολες και οι άνθρωποι -στην πλειοψηφία τους μορφωμένοι αστοί- δουλεύουν νυχθημερόν για την επιβίωση. Κι όμως, τα βράδια όλοι μαζί πηγαίνουν να αποψιλώσουν δέντρα και θάμνους. Θέλουν να «ισιώσουν» τον λόφο για να φτιαχτεί το γήπεδο της Αθλητικής Ενωσης Κωνσταντινούπολης, που έχει συσταθεί το 1924 από επιφανείς συντοπίτες τους.
Γήπεδο. Η επιστροφή στην ιστορική έδρα είναι ο διακαής πόθος όλων των οπαδών της ΑΕΚ.
Το 1932 ο συνοικισμός μετονομάζεται σε Νέα Φιλαδέλφεια, σε ανάμνηση του ομώνυμου σημαντικού μικρασιατικού εμπορικού και πολιτιστικού κέντρου. Δύο χρόνια αργότερα αναγνωρίζεται ως κοινότητα και το 1947 ως Δήμος. Τη δεκαετία του 1950 δημιουργούνται εγκαταστάσεις στο αναδασωμένο άλσος. Ταυτόχρονα χτίζονται εργατικές πολυκατοικίες καθώς και σπίτια πέριξ του προσφυγικού συνοικισμού, διαμορφώνοντας τη νέα εικόνα της πόλης. Ο σεισμός του 1999 καταστρέφει πάνω από 400 παλιά κτίρια. Οι δημοτικές αρχές -επιχειρώντας να διασώσουν τον ιστορικό πυρήνα, που σε έκταση ξεπερνά το ένα τρίτο του δήμου- κινούν διαδικασίες ώστε να ανακηρυχτεί ο οικισμός «παραδοσιακός». Οπερ και γίνεται με διάταγμα του 2001. Η θέσπιση αυστηρών αρχιτεκτονικών και πολεοδομικών περιορισμών, σε συνδυασμό με τη δημιουργία δικτύου πεζοδρόμων, τα επόμενα χρόνια αναβαθμίζουν τη Νέα Φιλαδέλφεια.

Σαν χωριό
«Λόγω του Αλσους, είναι ίσως η πιο πράσινη πόλη του λεκανοπεδίου. Ταυτόχρονα, όμως, υπάρχει και ο παραδοσιακός οικισμός που κάνει τη διαφορά. Μετά την Πλάκα, δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο στην Αθήνα», τονίζει ο αντιδήμαρχος Παύλος Κότσιρας. «Το προεδρικό διάταγμα, που μετέτρεψε τον οικισμό σε παραδοσιακό, έσωσε το κέντρο της πόλης. Εδώ διατηρούνται τα διώροφα κτίρια με τις κεραμοσκεπές και τους κήπους. Βλέπεις ουρανό, κάτι που είναι πολύ σημαντικό, ενώ απέχεις πέντε λεπτά από την Πατησίων», προσθέτει ο ιδιοκτήτης του καφενείου Ernesto, Παντελής Καψάλης.
Στέκι. Ενα ξεχωριστό καφενείο που ξενυχτάει μέχρι το πρωί. Προάγει την κοινωνικοποίηση και προσκαλεί τους θαμώνες του να ταξιδέψουν μέσα από τα ιδιαίτερα προϊόντα του, όπως ο καφές Αιθιοπίας, και τους
Στέκι. Ενα ξεχωριστό καφενείο που ξενυχτάει μέχρι το πρωί. Προάγει την κοινωνικοποίηση και προσκαλεί τους θαμώνες του να ταξιδέψουν μέσα από τα ιδιαίτερα προϊόντα του, όπως ο καφές Αιθιοπίας, και τους ταξιδιωτικούς οδηγούς του.
Η μορφολογία της Νέας Φιλαδέλφειας έχει συμβάλει στη διατήρηση του χαρακτήρα της. «Είναι ωραίο να μεγαλώνεις σε γειτονιά, να μπορείς να λες τα προβλήματά σου στο διπλανό σου. Εδώ όλοι είμαστε φίλοι από παλιά. Αυτό που έχει μείνει ίδιο είναι τα χαμηλά σπίτια, το άλσος και η αλληλεγγύη μεταξύ φίλων και γνωστών. Είναι οι ιδιαιτερότητες που μας κάνουν περήφανους που είμαστε Φιλαδελφειώτες», λέει ο παλαίμαχος ποδοσφαιριστής Λύσανδρος Γεωργαμλής.
Kατάγομαι από τη Χίο, αλλά μένω στη Νέα Φιλαδέλφεια από 16 χρονών. Εδώ αισθάνομαι όπως και στο χωριό μου. Κάθε μέρα θα ανταλλάξεις καλημέρες και καλησπέρες με τον φαρμακοποιό, τον περιπτερά, τον μαγαζάτορα. Μου αρέσει, επίσης, το ότι βγαίνω στο δρόμο και βλέπω παιδιά να φοράνε το δικέφαλο. Στην περιοχή μυρίζει ακόμα η ανάσα όσων έχουν περάσει από εδώ. Οταν περνάς από το γήπεδο είναι σαν να βλέπεις τον Γκούμα να κατεβαίνει τις σκάλες. Είναι ιερά χώματα», υπογραμμίζει η γενική διευθύντρια της ερασιτεχνικής ΑΕΚ, Ελπίδα Στέβη.
Britannia. Το πρώην εργοστάσιο μάλλινων υφασμάτων είναι από τα πιο αξιόλογα βιομηχανικά κτίρια της Ευρώπης.
Μικρασιατική κουλτούρα
Το συγκινησιακό στοιχείο, όπως και η αίσθηση ιστορικής συνέχειας, είναι ιδιαίτερα έντονα. Το πρωταρχικό σημείο αναφοράς είναι η ΑΕΚ. «Είμαστε όλοι γέννημα – θρέμμα ΑΕΚτζήδες, στις φλέβες μας ρέει κιτρινόμαυρο αίμα», τονίζει ο Παύλος Κότσιρας, συνοψίζοντας το κοινό αίσθημα. Είναι όμως και οι μικρασιατικές ρίζες, που προσδίδουν ιδιαίτερη ταυτότητα στην περιοχή. «Οι πρώτοι κάτοικοι είχαν ήδη αστική κουλτούρα, όταν στην υπόλοιπη Αθήνα ελάχιστοι είχαν. Ηταν πρόσφυγες που μιλούσαν γλώσσες, είχαν ζήσει σε κοσμοπολίτικα περιβάλλοντα. Μέχρι πριν 2-3 χρόνια ακόμα έβλεπες τέτοιους περήφανους ανθρώπους. Οπως τη γιαγιά Φιλιώ, που ήταν 101 και χόρευε ζεϊμπέκικο και συζητούσε μαζί σου σαν ίση», λέει ο Παντελής Κάψαλης.
Οικισμός. Το 1923 το Υπουργείο Υγιεινής – Πρόνοιας & Αντιλήψεως απαλλοτριώνει το κτήμα Δοναράδες στον Ποδονίφτη, με στόχο την ίδρυση συνοικισμού για μέρος των προσφύγων της Μικράς Ασίας.
Οικισμός

Το 1923 το Υπουργείο Υγιεινής – Πρόνοιας & Αντιλήψεως απαλλοτριώνει το κτήμα Δοναράδες στον Ποδονίφτη, με στόχο την ίδρυση συνοικισμού για μέρος των προσφύγων της Μικράς Ασίας. Ο οικισμός περιελάμβανε 549 κτίρια με 1.720 κατοικίες, και η ανέγερσή του κράτησε τρία χρόνια.

Οι Μικρασιάτες, που ήταν συνηθισμένοι στο ευ ζην, έφεραν μαζί τους μια κουλτούρα ευδαιμονίας. Ισως γι’ αυτό, ενώ στην υπόλοιπη Αθήνα τα περισσότερα μαγαζιά μαραζώνουν, εδώ ακόμα καλά κρατούν. «Υπάρχουν πάνω από 20 προσεγμένα, όμορφα μαγαζιά σε τρία μόλις τετράγωνα. Η Νέα Φιλαδέφεια έχει μια τάση καλοζωίας. Ιδιαίτερα το φαγητό, λόγω μικρασιατικής καταγωγής, παίζει μεγάλο ρόλο. Ξεχωρίζω τα Αμπελάκια, μια παραδοσιακή ταβέρνα από το ’30, την εξίσου παλιά ταβέρνα του Λουκιδέλη, τον Μπάρμπα Αλέξη, όπου ακόμα μιλούν τούρκικα, και -από τα καινούργια- τον Λεμονόκηπο. Στον Οινοχόο μαζεύονται οι πιο νέοι. Πολύ ξεχωριστό είναι και το καφενείο Ernesto, που ξενυχτάει μέχρι το πρωί. Ωραία είναι και στη Hacienda. Για σουβλάκι κλασικοί είναι ο Δήμος και ο Κώστας με τα κεμπάπ, αλλά ωραίο είναι και το πιο καινούργιο Πας Γυρεύοντας. Εχουμε και τον Λάζαρο, ένα ακριβό φαγάδικο με ψαρικά όπου έρχεται το jet set. Από ζαχαροπλαστεία υπάρχουν τα κλασικά Τίλλας και Νέος Κρίνος», λέει η πλαστικός χειρουργός, Μαίρη Μακροδήμου. «Ταυτόχρονα -φταίει η καταγωγή, το νερό που πίνουμε;- είμαστε ιδιαίτερα συνειδητοποιημένοι. Δίπλα στη Στρούγκα -μια κατάληψη με φιλοσοφικό και αναρχικό στοιχείο, υπάρχει η λαϊκή κίνηση των πολιτών που προάγει την ενεργοποίηση σε κοινά ζητήματα. Επίσης, τα ΚΑΠΗ μας είναι πολύ δραστήρια. Σημαντικές πολιτιστικές δράσεις πραγματοποιούνται και στο Πολιτιστικό Ιδρυμα Ελληνισμού Διασποράς. Κάθε Τετάρτη, π.χ., παραδίδονται μαθήματα ιστορίας», προσθέτει.
Στη Νέα Φιλαδέλφεια ιδιαίτερα προβλήματα δεν υπάρχουν. Οι δημοτικές αρχές αναζητούν τρόπους να αξιοποιηθεί καλύτερα το άλσος και να αναβαθμιστεί περαιτέρω ο παραδοσιακός οικισμός· ίσως με ποδηλατοδρόμους, που θα τον ενώσουν με τα όρια της πόλης και θα τον αναδείξουν. Υπάρχει και μια πρόταση υπέρ της εμπορικής αξιοποίησης του Ποδονίφτη, μέσω της δημιουργίας προβλητών με καφέ.
Σύμβολο. Το Μνημείο Μικρασιατών για τις Αλησμόνητες Πατρίδες είναι έργο του Χρ. Μέλλιου.
Φλέγον ζήτημα βέβαια είναι το γήπεδο της ΑΕΚ. Οι περισσότεροι κάτοικοι -ταγμένοι οπαδοί γαρ- υποστηρίζουν ότι πρέπει οπωσδήποτε η ομάδα να επιστρέψει στο φυσικό της περιβάλλον για να ξαναβρεί τον δρόμο της. Οι πιο «νηφάλιοι», ωστόσο, εκφράζουν κάποιους προβληματισμούς: Αν θα προβλεφθούν, για παράδειγμα, επαρκείς θέσεις πάρκινγκ, ώστε οι επισκέπτες να μην κλείνουν με τα αυτοκίνητά τους τα πεζοδρόμια και τα γκαράζ τους. Οσο για το εμπορικό κέντρο, τύπου mall, που συζητιέται ότι θα συμπληρώνει το γήπεδο, κάποιοι το καλοδέχονται, λέγοντας πως έτσι δεν θα χρειάζεται να φεύγουν ποτέ από τη γειτονιά τους, αφού πλέον θα έχουν και σινεμά. Αλλοι, πάλι, εφιστούν την προσοχή: Αν το mall χτιστεί -όπως φημολογείται- στο χώρο του πρώην εργοστασίου μαλλιού στον Ποδονίφτη, θα χαθεί ένα από τα πιο αξιόλογα βιομηχανικά κτίρια της Ευρώπης και -ταυτόχρονα- σημείο με τεράστιο φυσικό κάλλος.
Στοιχεία
Η Νέα Φιλαδέλφεια σε αριθμούς
Διεθνής. Ο Λύσανδρος Γεωργαμλής πραγματοποίησε το παιδικό του όνειρο παίζοντας στην ΑΕΚ.
Διεθνής. Ο Λύσανδρος Γεωργαμλής πραγματοποίησε το παιδικό του όνειρο παίζοντας στην ΑΕΚ.
2 τετρ. χλμ είναι η έκταση της Νέας Φιλαδέλφειας και 110 μ. το μέσο υψόμετρο της.
24.234 ήταν οι κάτοικοι της σύμφωνα με την απογραφή του 2001, ενώ σήμερα υπολογίζονται περίπου στους 25.000.
13/4/1924 ιδρύεται η ΑΕΚ από επιφανείς μικρασιάτες όπως ο Σπανούδης -το δεξί χέρι του Ελευθερίου Βενιζέλου και ο Ιωνάς. Το στάδιο Νίκος Γκούμας φιλοξενούσε την Α.Ε.Κ. από το 1930 έως το 2003.
3 παιδικούς σταθμούς, 9 Δημοτικά σχολεία, 4 Γυμνάσια (εκ των οποίων 1 αθλητικό), 3 Λύκεια, 6 εκκλησίες και 1 δικό της νεκροταφείο έχει η περιοχή.
480 στρέμματα καταλαμβάνει το άλσος Ν. Φιλαδέλφειας. Η πρώτη δενδροφύτευση του γυμνού λόφου έγινε το 1914.
Οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής είχαν ήδη αστική κουλτούρα, όταν στην υπόλοιπη Αθήνα ελάχιστοι είχαν. Ηταν πρόσφυγες κοσμοπολίτες, που γνώριζαν να μιλούν ξένες γλώσσες».


 http://www.filadelfia-xalkidona.gr/proti/07/03/2012/nea-filadelfeia-original-geitonia-afieroma/